Nog meer dan de bede kreeg het woord participatiesamenleving aandacht. Door ontwikkelingen als “vergrijzing en internationalisering voldoen onze arbeidsmarkt en ons stelsel van publieke voorzieningen niet meer volledig aan de eisen van deze tijd”. Volgens de koning “moeten we onder ogen zien dat publieke regelingen aangepast worden”. Willem Alexander stelde dat “de klassieke verzorgingsstaat langzaam maar zeker verandert in een participatiesamenleving…Van iedereen die dat kan wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving”.

Het woord staat de afgelopen dagen centraal in diverse columns en politieke commentaren. Voormalig politiek leider van de PvdA, Wouter Bos, veegt in de Volkskrant de vloer aan met het begrip en sneert dat er in zijn partij sprake is van een “kleine ideologische revolutie… De overheid louter voor de allerzwaksten… Zeg me dat het niet zo is!”.
Prompt reageert onze minister van binnenlandse zaken, Ronald Plasterk, ook PvdA, dat Wim Kok al in 1991 aangeeft:”We zitten in een overgangsfase van een verzorgingsstaat naar een werkzame, naar een participatiesamenleving”. En burgers laten in ingezonden stukken merken dat zij er geen hoge pet van op hebben. “Ik laat me niet graag iets aanpraten wat ik niet zie zitten”, aldus een kritische inzender.

Toch mooie woorden van de koning. Ze passen in de draai die bestuurlijk Nederland de afgelopen jaren al heeft ingezet. Gemeenten geven steeds meer inhoud aan diverse vormen van burgerparticipatie. Zij krijgen belangrijke taken naar zich toe op het gebied van arbeidsdeelname, hulp en jeugdzorg. Zij ontvangen daarvoor minder geld, bovenop de steeds beperktere budgetten voor veel andere gemeentelijke taken. Niet alles kan meer wat kon.
Adviesraden en wetenschappelijke instituten brengen dikke rapporten uit onder titels als “Loslaten in vertrouwen” en de regering brengt zelf de nota “De doedemocratie” uit, met als ondertitel ”Nota ter stimulering van een vitale samenleving”. Het geld raakt op, de overheid kan het niet meer alleen en burgers zullen zelf in actie moeten komen in hun buurt, in de mantelzorg en het onderhouden van hun gezondheid.

Toch mooie woorden van de koning. Het begrip doe-mee-samenleving zit al decennialang in de genen van CU-politici. En wie het Meppeler CU- verkiezingsprogramma, met als titel ‘Partij van de samenleving’, binnenkort zal lezen, kan zien hoe de CU in Meppel de doe-mee-samenleving wenst vorm te geven. We zien met genoegen dat mensen verantwoordelijkheid nemen voor zichzelf, elkaar en hun buurt. Onze Schepper ziet mensen graag zo bezig. En ik ben ervan overtuigd dat pakweg 80% van de mensen daartoe in staat is en mee zal willen doen. Het zal ook nog veel van de overheid zelf vragen en hier zitten de nodige afbreukrisico’s. Het is erg belangrijk dat overheid en inwoners op een goede manier samenwerken. Dat vraagt loslaten en zorgvuldige communicatie van bestuurders, politici en ambtenaren. En laten dat nu net niet de sterkste kanten in het optreden van overheidsdienaren zijn. Mensen moeten in een doe-mee-samenleving niet gedwarsboomd worden door hoge kwaliteitseisen of strakke regels. Die slaan ieder initiatief dood.

Er kleeft nog een ander risico aan de participatiesamenleving: de burgerkracht in wijken en buurten zal lang niet overal gelijk zijn. Dat wordt ondermeer aangetoond door een recent onderzoek van TNS-Nipo. In de ene buurt zal men rennen voor elkaar, in een andere buurt gaat men achterover hangen. Mensen met weinig geld en beperkte contacten zullen het naar verwachting van de onderzoekers laten afweten. Een andere categorie wijkbewoners, “welgestelde passieven”, zo blijkt, zijn druk met zichzelf en vertonen weinig bereidheid zich voor een ander in te zetten. Zij zullen nog lang last hebben van individualisme en hang naar materiële welvaart, de stevigste pijlers van de doe-niet-mee-samenleving.
Eens temeer is het van belang dat we in Meppel het wijk- en dorpsgericht werken verstevigen, zoals door de CU steeds is bepleit. Voor elke wijk een Sociale Kaart, wijkbudgetten graag, zodat degenen die mee doen de hun genomen verantwoordelijkheid ook waar kunnen maken.

Toch mooie woorden van de koning. Maar het vraagt nog heel veel voor we zover zijn. De CU-politici doen mee, u ook?

Bert Kunnen, lid steunfractie CU Meppel
20 september 2013